Bør me lytta til (kunst)ekspertane?

KOMMENTAR: Bør me lytta mest til kulturpolitikarar som er kunstfaglege amatørar, eller kunstfaglege ekspertar som er politiske amatørar i debatten om gatekunst i Stavanger?

Denne artikkelen er over seks år gammel

Kommentar

Dette er en kommentar. Kommentarer skrives av Aftenbladets kommentatorer, redaktører og gjestekommentatorer, og gir uttrykk for deres egne meninger og analyser.

Eg kan like gjerne innrømma det, same kor arrogant det framstår: Eg blir sjeldan veldig imponert over «vanlege folk» sin mediekritikk. Ikkje bare rotar dei med terminologien, og kallar ein vanleg nyhendeartikkel for ein «kronikk», til dømes. Eller dei klagar på at det var noko upresist i ei eller anna sak dei las, eller over prioriteringane våre.

Eg tek gjerne imot all kritikk eg kan få. Men i mitt stille sinn tenkjer eg ofte at dei som kritiserer viser at dei ikkje kjenner særleg godt til handverket vårt, til korleis redaksjonar vurderer, kva som er gode eller dårlege journalistiske saker, korleis dette faget faktisk fungerer. Akkurat her er det eg som er eksperten.

Eigentleg burde ikkje dette koma som ei overrasking. Eg er amatør på dei aller fleste felt i livet. Skulle eg gitt meg til å kritisera yrkesutøvinga til ein elektrikar, ein lege, ein kjøpmann eller ein ingeniør, vil eg sannsynlegvis vera lett å parkera, fordi eg ikkje kan særleg mykje om det eg snakkar om - basert på fagutøvaranes ekspertise.

For sånn er det altså: Alle er ekspertar på noko, ingen er ekspertar på alt. Utan at det hindrar særleg mange i å ha kritiske merknader både til det eine og det andre. Og er du tilfeldigvis journalist, er nettopp dette ein del av jobben din.

Lagleg for hogg

Forskjellen på å sitja rundt kjøkkenbordet og slenga ut noko, og å publisera i avisa, er at synspunkta dine blir ein del av den offentlege samtalen - og at du stiller deg lagleg til for hogg. Slik hadde det seg at eg fekk eit lass av kunstnarar etter meg då eg for halvtanna år sidan erklærte at «samtidskunst er stygt», i ein tekst som eigentleg handla om samtidskunstens kommunikasjonsproblem. (Journalistfagleg opplysning om usaklege titlar: Hadde eg behalde min opphavlege tittel «Samtidskunstens kommunikasjonsproblem», ville kommentaren blitt lesen av svært få og neppe skapt debatt. Derfor den provoserande, usaklige og oppsiktsvekkjande tittelen - og full fyr i debatten.) Samtidig erklærte eg at eg likte gatekunst, og undra på om det kunne ha med at gatekunsten er så tilgjengeleg.

Til svar fekk eg innlegg som «Jan Zahl skjønar ingenting» (Bra tittel!) frå biletkunstnar Natasja Askelund. Sidan har me to diskutert både kunst og journalistikk fleire gonger. Og då eg ein gong sa høgt at eg ofte ikkje blei så imponert over folks kritikk av faget mitt, repliserte Askelund elegant: «Og det seier du! Då skulle du prøvd å vera kunstnar!»

Touché!

Les også

Samtidskunst er stygt

Hard kritikk

Omtrent her har debatten som nå går om gatekunsten i Stavanger hamna. Tunge fagfolk som kritikarane Trond Borgen og Sigrun Hodne, kunstnaren Askelund og Rogaland kunstsenter-sjef Geir Haraldseth har i ganske krasse ordelag (smart journalistfagleg!) kritisert gatekunstens kvalitet og dominans i Stavanger. Dei har fått svar på tiltale frå leiaren i kunstutvalet og kulturstyret i Stavanger, Annamaria Gutierrez (V), som har trekt fram gatekunstens popularitet, og at han er så lett tilgjengeleg.

Dermed er frontane klare: Mens politikarar, mange vanlege folk og næringsliv har omfamna gatekunsten i Stavanger, aukar kritikken frå kunstekspertane. I Kulturrådets faglege utval for visuell kunst blei konklusjonen i fjor haust å kutta i løyvingane til Nuart - og gradvis fasa dei ut. Grunngjevinga? Kunstfaglege vurderingar.

Det er ikkje så lett å bli klok på kvifor debatten har toppa seg det siste halvåret. Nuarts suksess kan paradoksalt nok sjå ut til å ha blitt Nuarts problem. (Gate)kunsten er blitt så synleg i bybiletet at han dominerer det visuelle inntrykket av (kunst)byen Stavanger. Kvifor kritiserer ein ikkje dårlig keramikk? Dårlig akvarell? Det eksisterer også, men er ikkje så synleg.

Maktkamp

Samtidig er her nok eit element av maktkamp - i den grad ein kan snakka om «makt» blant folk som jobbar med pensel eller sprayboks. Gatekunsten har blitt så høgprofilert at andre visuelle kunstnarars kamp for å nå gjennom, både hos publikum, i media og hos politikarar blir desto hardare. Og dermed blir også Nuart eit lett og synleg mål når den etablerte kunstekspertisen skal peika på kva som er galt i kunstbyen Stavanger - ganske særleg når dei meiner store delar av gatekunsten ikkje held kvalitetsmessig mål.

Nuart-sjef Martyn Reed hevdar på si side, med ein viss rett, at gatekunsten kan samanliknast med Airbnb på den offentlege kunstfronten. Den etablerte hotellnæringa blir sjølvsagt irriterte på ubyråkratiske og billege utfordrarar - som heller ikkje betaler skatt, avgifter eller tariff. Taxisjåførar fryktar Uber. Det etablerte kunstlivet fryktar gatekunst.

I siste instans handlar gatekunstdebatten om politikk. Kva slag kunstnariske uttrykk som pregar byrommet er til slutt politikaranes ansvar, og bør vera gjenstand for grundig gjennomtenking. Det store dilemmaet er kven politikarane - kunstfaglege amatørar - skal lytta mest til: den etablerte, kunstfaglege ekspertisen eller den meir folkelege smaken som dominerer blant veljarane deira.

Til deg som måtte venta/håpa på eit tydeleg «ja» eller «nei» til meir eller mindre gatekunst frå politisk hald: ikkje hald pusten. Eg set pengane mine på nok eit klassisk kompromiss i den komande kulturplanen, der verken kunstekspertane eller gatekunstentusiastane blir heilt nøgde med resultatet, men alle kan leva med det. Det er dette ekspertane kallar «politikkens kunst».

Følg på twitter: @JanZahl

Les også

Oppsummering og sortering: «Derfor kranglar dei om gatekunsten»

Les fleire kommentarar frå Jan Zahl: